معنای کلمات و واژه‌ها در هر زبان، در طول زمان ثابت نمی‌ماند و دچار دگرگونی می‌شود.

گاهی این دگرگونی باعث می‌شود که مفهوم یک واژه‌، نسبت به گذشته‌ی خود کاملاً تغییر کرده و حتی معنایی مخالف گذشته را منتقل کند.

گاهی اوقات، واژه‌ای که برای یک محدوده‌ی مفهومیِ گسترده به کار می‌رفته، کاربرد محدودتر پیدا می‌کند.

هم‌چنین ممکن است واژه‌ای که در گذشته معنای محدودی داشته، برای انتقال مجموعه‌ی گسترده‌تری از مفاهیم به‌کار گرفته شود.

این نوع دگرگونی، همان چیزی است که در زبان شناسی از آن به عنوان گسترش معنایی یا گسترش یافتگی معنایی نام می‌برند.

در زبان انگلیسی هم دو اصطلاح Semantic broadening و Extension of the meaning به این شکل از دگرگونی اشاره می‌کنند.

مثال گسترش معنایی در زبان فارسی

واژه‌ی بحث در زبان عربی هم به معنای جستجو کردن و هم به معنای گفتگو است (مباحثه). در زبان فارسی هم، وقتی از اصطلاح مبحث استفاده می‌کنیم، همین مفهوم را مد نظر داریم. اما وقتی می‌گوییم با من بحث نکن منظورمان جدال کلامی است.

به عبارت دیگر می‌توان گفت واژه‌ی بحث، به تدریج در زبان فارسی، گسترش معنایی را تجربه کرده است.

مثال دیگر هم می‌تواند واژه‌ی برای باشد که از جمله کاربرد جدی آن، بیان علت بوده است (این اتفاق افتاد، برای این‌که …).

اما امروزه واژه‌ی برای گسترش معنایی پیدا کرده و با مفهومِ مالِ هم به کار می‌رود. مثلاً: این پول برای من است (+).

مثال گسترش معنایی در زبان انگلیسی

در زبان انگلیسی هم، نمونه‌های فراوانی از گسترش معنایی وجود دارد. یکی از مثال‌های معروف در این زمینه، واژه‌ی Business است که از ریشه‌ی Busy است و به مشغول بودن اشاره می‌کند. اما به تدریج، مفاهیمی مانند شغل، مشغله، کسب و کار و مانند این‌ها را نیز در خود جای داده است.

Holiday هم مثال دیگری است که ابتدا برای اشاره به روز مقدس و تعطیلی مذهبی از آن استفاده می‌شده و پس از مدتی، با تغییر شکل نگارش و گسترش یافتن معنایی، به یک واژه‌ی کاملاً غیرمذهبی تبدیل شده و برای هر نوع تعطیلی به کار می‌رود.

یک مثال دیگر از گسترش معنایی را هم می‌توانید در معنی کلمه مستغلات ببینید.

مطالب مرتبط در متمم

• هوش کلامی
• ظرافت های کلامی
• چالش نوشتن و نویسندگی
• تسلط کلامی
• دایره لغات فارسی