ریشه شناسی چیست؟

ریشه شناسی از جمله زیرمجموعه های دانش زبانشناسی است که به بررسی نحوه شکل گرفتن واژه ها و ریشه های آنها و سیر تاریخی تغییر و تحول آنها می‌پردازد.

معادل انگلیسی لغت ریشه شناسی

در زبان انگلیسی برای واژه‌ی ریشه شناسی از کلمه‌ی اتیمولوژی (Etymology) استفاده می‌شود.

این لغت در اصل از کلمه‌ی یونانی Etymon وام گرفته شده که مفهوم آن معنای واقعی است.

می‌توان معنای لغوی اتیمولوژی را شناخت معنای واقعی دانست.

اگر چه مفهوم اصطلاحی اتیمولوژی در زبان انگلیسی هم دقیقاً ریشه شناسی است و در این دانش، زندگی و رشد و تحول و تغییر و زایش و مرگ کلمات مورد توجه قرار می‌گیرد.

تفاوت شبه ریشه شناسی با ریشه شناسی علمی چیست؟

ریشه شناسی به دو شکل وجود دارد. یکی شکل علمی آن که با مطالعات تطبیقی تاریخی گسترده انجام می‌شود و دیگری ریشه شناسی عامیانه که با داستان پردازی های عمومی شکل می‌گیرد و نسل در نسل منتقل می‌شود.

به عنوان یک مثال از ریشه شناسی عامیانه یا شبه ریشه شناسی می‌توانید این ریشه شناسی را در نظر بگیرید: کسانی که می‌گویند نام شهر کاشان، در اصل کاهشان بوده و مثلاً علت این نام گذاری کشاورزی و وجود کاه زیاد در این ناحیه بوده!

این نوع ریشه شناسی های عامیانه، عموماً هیچ نوع زمینه علمی ندارند و صرفاً از اساس جستجوی مشابهت ظاهری کلمات، می‌گیرند.

از جمله مثال‌های ریشه شناسی علمی، می‌توان به تحلیل کلماتی مانند آوردن اشاره کرد.

پیشوند آ / اَ در زبان فارسی برای نفی کردن به کار می‌رفته و معادل a / ab انگلیسی بوده است.

بردن و آبُردَن متضاد هم بوده‌اند. بعداً برای سهولت تلفظ، آبردن به آوُردن و سپس به آوَردن تبدیل شده است.

همچنانکه مُرداد ریشه در مَر به معنای مرگ و مردن دارد و امرداد به معنای نامیرا بودن است که البته ما برای سهولت تلفظ، آن را مرداد تلفظ می‌کنیم که به جای نامیرا معنای میرا می‌دهد!

امرتات هم تلفظ کهن امرداد است.

همچنانکه می‌بینید ریشه شناسی دقیق، گاهی اوقات به شیرینی داستان‌سرایی در شبه ریشه شناسی نیست، اما به هر حال می‌تواند روشنگر و آموزنده باشد و حتی به کمک مورخین و باستان شناسان بیاید تا ریشه های تمدن بشری و تعاملات انسا‌ن‌ها با یکدیگر در طول تاریخ را بهتر و دقیق‌تر تحلیل کنند.

کاربرد اتیمولوژی در یادگیری زبان

کاربرد اتیمولوژی فقط به متخصصان زبان‌شناسی محدود نیست. هر کس می‌تواند به اندازهٔ نیاز خود از ریشه شناسی بهره ببرد. به عنوان مثال در یکی از درس‌های متمم توضیح داده شده که اتیمولوژی چگونه می‌تواند به موفقیت در یادگیری زبان انگلیسی (یا هر زبان دیگر) کمک کند:

اتیمولوژی چیست؟ | اهمیت ریشه شناسی در یادگیری زبان