حتماً اصطلاح مواد مغذی را شنیده‌اید. مغذی معادل واژه‌ی Nutrient در زبان انگلیسی است.

هر ماده‌ای که ما – و البته سایر ارگانیسم‌ها – برای زنده ماندن و رشد به آن نیاز داریم، ماده مغذی نامیده می‌شود.

مواد مغذی را به شیوه‌های مختلفی تقسیم بندی می‌کنند که یکی از این شیوه‌ها، بر اساس میزانی است که بدن انسان به آن نیاز دارد.

معمولاً مواد مغذی که قرار است انرژی ما را تأمین کنند (مثلاً پروتئین‌ها و قندها و چربی‌ها) در حجم زیادتری مورد نیاز هستند و به همین علت آنها را درشت مغذی یا Macro-nutrient می‌نامند.

احتمالاً می‌توانید حدس بزنید که ویتامین‌ها در دسته‌ی ریز مغذی‌ها یا Micro-nutrients طبقه بندی می‌شوند. چون بدن ما میزان بسیار کمی از آنها را نیاز دارد (RDA آنها پایین است).

توضیح مرتبط: اصطلاح RDA که روی قرص‌های مکمل و سایر مواد خوراکی می‌بینیم به چه معناست؟

نقش ویتامین در بدن انسان چیست؟

ویتامین‌ها زیرمجموعه‌ای از مواد آلی هستند که بیشتر به عنوان تنظیم کننده فرایندها عمل می‌کنند. به طور خاص بسیاری از آنها بر متابولیسم بدن تأثیر می‌گذارند.

توضیح مرتبط: ماده آلی چیست؟

بعضی از ویتامین‌ها در واکنش‌های بدن مشارکت می‌کنند و برخی دیگر صرفاً نقش کاتالیزور را ایفا می‌کنند. به این معنا که با واکنش همراه می‌شوند و سرعت آن را افزایش می‌دهند؛ اما در پایان واکنش، به صورت اولیه باقی می‌مانند.

ویتامین‌ها با ترکیب اسیدآمینه‌ها و قند و فسفات‌ها، کاتالیزورهای متفاوتی می‌سازند و نقش‌های متفاوتی ایفا می‌کنند. به همین علت، معمولاً وقتی از ویژگی‌ها و خواص ویتامین‌ها حرف می‌زنند، برای هر ویتامین کارکردهای متنوعی مطرح می‌شود.

ما می‌توانیم است در ظاهر با مصرف آب و خوراکی‌های مختلف، احساس تشنگی و گرسنگی خود را مرتفع کنیم. اما در صورتی که رژیم غذایی خود را به شکل مناسب طراحی نکنیم، ممکن است به علت محدودیت در دسترسی به ویتامین‌های مختلف، تعادل بدن ما به هم بخورد و بیماری‌های مختلف را تجربه کنیم.

انواع ویتامین‌ها و تقسیم بندی آنها بیشتر تجربی است

اینکه مجموعه‌ی گسترده‌ای از مواد آلی با عنوان ویتامین نام‌گذاری می‌شوند، نباید باعث شود که فکر کنیم آنها شباهت‌های شیمیایی یا عملکردی زیادی با هم دارند.

مثلاً بعضی از ویتامین‌ها به عنوان کوفاکتور آنزیم‌ها عمل می‌کنند. یعنی به مولکول آنزیم‌ها می‌چسبند تا آنها بتوانند نقش کاتالیزور داشته باشند (مثلاً ویتامین‌های A و K و C و B6 و B12).

در حالی که ویتامین‌ها ممکن است نقش آنتی اکسیدان هم داشته باشند (مثلاً ویتامین‌های E و C می‌توانند چنین نقشی ایفا کنند).

ویتامین‌ها حتی می‌توانند نقش هورمون داشته باشند (ویتامین‌های A و D).

دو نکته کلیدی در مورد ویتامین‌ها

بنابراین به عنوان کسانی که تخصص‌مان تغذیه و بیوشیمی نیست، شاید مهم این باشد که صرفاً دو نکته‌ی زیر را به خاطر بسپاریم:

  بدن ما نمی‌تواند ویتامین‌های مورد نیاز خودش را بسازد (غیر از ویتامین D که هنگام تابش نور ماوراء بنفش می‌تواند تولید شود و ویتامین K که البته خود بدن ما در تولیدش ناتوان است؛ اما باکتری‌های مفید روده می‌توانند آن را برای ما تولید کنند).

  تأمین ویتامین‌ها صرفاً با غذا خوردن و سیر شدن انجام نمی‌شود. بلکه ترکیب رژیم غذایی هم مهم است. شاید این حرف امروز به نظر واضح و بدیهی برسد. اما مهم است دقت داشته باشیم که بشر به شکل علمی حدود یک قرن است که به ویتامین‌ها، کارکرد و اهمیت آنها در رژیم غذایی پی برده است و قبل از آن، معمولاً بیماری‌ها و درمان آنها را به جای ویتامین‌ها به غذاهای مشخص ربط می‌داد. مثلاً جگر را به عنوان درمان‌گر شب‌کوری می‌‌دانست؛ بی‌آنکه بداند این خود جگر نیست که درمان‌گر است و ویتامین A این کارکرد را دارد و با هر رژیم غذایی دیگری هم که این کمبود تأمین شود، می‌توان انتظار اثرات مشابهی داشت.

مطالب مرتبط:

• چای یا قهوه؟ کدام بهتر هستند؟
• نقش تغذیه و مواد غذایی در میزان استرس ما

منبع: The Vitamins